Statut warcki z 1423 r.

XXII. Ponieważ „wola” została przez mędrców po to wynaleziona, aby lasy i puszcze, skąd małe pożytki przychodzą, były trzebione i na większe użyteczności obrócone; stąd, jeśli który kmieć w lesie, gdzie ma być założona wieś, wolność otrzyma, nie może ruszyć się ze swego pola, jeśli go nie wykarczuje. Które wykarczowawszy, będzie mógł uczynić według tego, co prawo ziemskie i owego dziedzictwa w sprawie jego ruszenia [się z miejsca] żąda i wymaga.

XXX. W prawie cesarskim jest zawarte, że słudzy niewolni i służebnice nie mogą i nie mają prawa być z rąk panów swych uwalniani, jeśli nie byliby przez nich wyzwoleni i przywróceni wolności. Lecz ponieważ wielokrotnie tacy niewolni z rąk panów swoich uciekając i ujść pragnąc, u innych ziemian i sąsiadów, dokąd ujdą, otrzymują nocleg i są przechowywani, tak i w ten sposób lekceważą swoich panów; z ich ucieczki panowie niemałe szkody ponoszą, tak jakby stracili dziedzictwo, bo sługi niewolne pan gdzie chce lokować może dla założenia przy ich pomocy nowego dziedzictwa. Skąd gdyby u kogo tacy w ogóle nocowali i byli przechowywani, tenże winien ich zatrzymać i oświadczyć w najbliższym dworze królewskim, że ma i przechowuje takich zatrzymanych. Co gdyby ów zaniechał uczynić, a pan sługi wykazałby przeciw niemu przez świadków, że owego niewolnego nie zameldowanego ukrywał, panu tego niewolnego, którego był, winien zapłacić karę piętnadzieścia.

XXIV. Nieużytecznego sołtysa pan w dziedzictwie mając albo krnąbrnego może rozkazać mu sołectwo jego sprzedać, który gdyby nie mógł mieć nabywcy, wtedy ów dziedzic z wymienionym sołtysem powinien i są obowiązani przyjść przed sędziego ziemskiego i przyjąć oraz wybrać dwie osoby roztropne, żadnej ze stron niepodejrzane, które w ten sposób wartość sołectwa na jedną sumę taksując, oznajmią jej wysokość temuż panu lub dziedzicowi do zapłacenia. I tak pan po zapłaceniu owej taksy pieniężnej dla siebie sołectwo otrzyma.

Za: Wiek V-XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, opracowali Melania Sobańska-Bondaruk, Stanisław Bogusław Lenard, Warszawa 1997, str. 186-187

A. Rozstrzygnij, czy punkt XXII był korzystny, czy niekorzystny dla chłopów. Odpowiedź uzasadnij.

B. Wyjaśnij, jakiemu zjawisku miał przeciwdziałać punkt XXX.

C. Wyjaśnij, jakie korzyści wynikały dla szlachcica z treści punktu XXIV.