Ucieczka Jakuba II i  Przejęcie władzy przez Wilhelma Orańskiego

[9 grudzień 1688]. W niedzielę w nocy 9, królowa z księciem udała się około dziewiątej do galery przygotowanej potajemnie w dole rzeki. Przy pomyślnym wietrze odpłynęła do Dunkierki. Pułk szkockiej jazdy zdezerterował i przeszedł z armii króla do księcia Orani i [Wilhelm Orański]. Nie było pra­wie godziny, w której by JKM na podobieństwo Joba [Hiob – postać biblijna doświadczona licznymi nieszczęściami] nie otrzymał jakiejś wiadomości o jakimś buncie lub innym podobnym nieszczęściu. Tak, iż sam król dnia 11 idąc za podszeptem złych doradców, wycofał się również nieoficjalnie w towarzystwie dwóch czy trzech osób, by jak powszechnie sądzono podążyć za królową. Wycofanie się jego było tym dziwniejsze, że komisarze posłani do Księcia Oranii przekazali mu wiado­mość, że jak sądzą, sprawy mogą być załatwione z Jego Wysokością ku zadowoleniu JKM. Za czym polecił, by Rada Gabinetu zebrała się następ­nego dnia o dziesiątej rano. Niczego jednak mniej nie pragnął, aniżeli tam być. Natomiast tej samej nocy odjechał nie pozostawiając żadnych rozka­zów ani przynajmniej dyrektyw.

Milord Kanclerz wycofał się w tym samym czasie i zabrał z sobą wielką pieczęć. Wydawało się więc, że wszystko porzucone zostało w zamieszaniu. Ogólna konsternacja odpowiadała temu. Potem lordowie duchowni i świeccy, oraz wyżsi oficerowie napisali do księcia zawiadamiając go, że król ich opuścił, i że będą się starali utrzymać porządek do chwili otrzy­mania dyrektyw od Jego Wysokości zapraszając go równocześnie do miasta.

Pospólstwo uprzednio już dość podburzone przeciwko papistom, a teraz, zaś myśląc (i to słusznie), że rada udzielona królowi, by się wycofał pocho­dziła od nich, podniosło się tłumnie. Podzieliwszy się splądrowało kaplicę tego wyznania i wiele domów należących do katolików, biorąc i niszcząc ich majątek, aresztując tych, którzy wydawali się księżmi. (…)

28 grudnia [1688]. Książę w odpowiedzi na memoriał przedłożony mu przez Lordów i przedstawicieli Izby Gmin w sprawie objęcia nad nim władzy w terminie do 22 stycznia, jak również na inne szczegóły odnoszące się do dochodów państwowych, religii protestanckiej i Królestwa Irlandii – obiecał, że będzie się starał w myśl ich rad zabezpieczyć narodowi pokój, aż do chwili zebrania parlamentu. W sprawie jego zwołania w styczniu przyszłego roku wystosuje listy do hrabstw i gmin. Zapewnił, że użyje dochodów państwowych na najbardziej właściwe cele, wynikające z obec­nego stanu spraw. W Irlandii dążyć będzie do stworzenia takich stosun­ków, by religia protestancka i angielskie interesy były w tym królestwie zabezpieczone. Gotów jest zawsze stanąć w obronie praw i wolności oraz utrzymania wiary protestanckiej po wszystkie czasy w całym królestwie, zgodnie z celem swego przybycia.

W tym samym czasie nadeszła wiadomość, że Król [Jakub II] wylądował bezpiecznie we Francji i udał się do królowej, która była w Paryżu.

J. Reresby, Pamiętniki…

Za: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 16: Pierwsze rewolucje burżuazyjne w Europie, opracowała Zofia Libiszowska, Warszawa 1960, str. 28-29

A. Napisz, jak w historiografii nazywa się wydarzenia opisane w źródle.

B. Oceń postawę Jakuba II.

C. Przedstaw okoliczności przejęcia władzy przez Wilhelma Orańskiego.

D. Na podstawie źródła oraz wiedzy pozaźródłowej wyjaśnij, dlaczego przedstawionemu w źródle przewrotowi politycznemu towarzyszyły zaburzenia o podłożu religijnym.