Unia horodelska, 1413
Akt króla Władysława Jagiełły i wielkiego księcia Witolda (2 października 1413 r.).
(…)
V. Panowie, także szlachta i bojarowie ziem naszych wymienionych litewskich niechaj na równi z panami i szlachtą królestwa polskiego cieszą się, używają i korzystają ze wszystkich udzielonych i nadanych im przez nas nadań, darowizn, przywilejów i ustępstw, o ile są katolikami i poddanymi kościoła rzymskiego oraz mają nadane klejnoty herbowe.
(…)
IX. Zastrzegamy szczególnie, że wszyscy panowie i szlachta ziem litewskich mają zachować wierność i powinna stałość chrześcijańską nam, mianowicie Władysławowi, królowi polskiemu, i Aleksandrowi, czyli Witoldowi, wielkiemu księciu litewskiemu i następcom naszym tak, jak panowie i szlachta królestwa polskiego zwykli zachowywać i dotrzymywać je swoim królom (… )
XI. Podobnie ustanowione będą na wieczne czasy dygnitarstwa, krzesła i urzędy podług tych, które są w królestwie polskim i będą się mieścić w Wilnie, mianowicie: wojewoda i kasztelan w Wilnie, dalej w Trokach i w innych miejscowościach podług uznania i woli naszej i będą trwać wiecznie. Dygnitarzami zaś tymi mają być wybierani tacy tylko, którzy wyznają katolicką wiarę i podlegli są świętemu rzymskiemu kościołowi (…)
(…)
XIII. Dodać jeszcze trzeba, że po śmierci Aleksandra, czyli Witolda, obecnego w. księcia litewskiego, panowie i szlachta litewscy nikogo innego nie wezmą ani wybiorą na wielkiego księcia i pana Litwy, lecz tylko tego, kogo król polski lub jego następcy z radą prałatów i panów polskich i litewskich wybiorą i ustanowią. Nawzajem – gdyby król polski zeszedł bez dzieci i prawnych następców, prałaci, panowie i szlachta królestwa polskiego nie powinni sobie obierać króla i pana bez wiedzy i zgody naszej, t j. wielkiego księcia Aleksandra oraz panów i szlachty ziem rzeczonych litewskich – stosownie do brzmienia i treści poprzednich umów.
XIV. Ponadto z powyższych wolności, przywilejów i łask ci tylko z panów i szlachty ziem litewskich korzystać mają i cieszyć się nimi, którym są nadane herby i klejnoty szlachty królestwa polskiego i którzy są chrześcijańskiej wiary, podlegli rzymskiemu kościołowi, nie zaś schizmatycy lub inni niewierni.:
(…)
XVII. Poza tym, my Aleksander, czyli Witold za zgodą najjaśniejszego władcy pana Władysława, króla polskiego, brata naszego najmilszego, wybieramy do herbów i klejnotów szlachty polskiej niżej wymienioną szlachtę ziem naszych litewskich, którą szlachta polska razem ze wszystkimi, którzy z ich rodu pochodzą, do wspólnego braterstwa i powinowactwa przyjęła. (…) Działo się w miasteczku Horodle nad rzeką Bugiem na sejmie, czyli zjeździe walnym w dniu 2 października r. p. 1413.
Polska w okresie monarchii stanowej 1346-1454. Wybór tekstów, oprac. R. Heck, Warszawa 1955, str. 110-116
A. Wyjaśnij, w jaki sposób postanowienia unii horodelskiej zmieniały status prawny szlachty litewskiej.
B. Rozstrzygnij, czy unia horodelska zrównywała w prawach politycznych prawosławnych z katolikami. Odpowiedź uzasadnij, powołując się na treść źródła.
C. Przedstaw zasady wyboru wielkiego księcia litewskiego.
D. Przedstaw zasady następstwa tronu królewskiego w Polsce.
E. Wyjaśnij, czego dotyczył punkt XVII.