4. 3. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej

I. Rola Prezydenta w Państwie

1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest głową państwa i jego najwyższym przedstawicielem

2. W Polsce funkcjonuje tzw. arbitrażowy model prezydentury

3. Szczególne zadania ustrojowe prezydenta:

– gwarantowanie ciągłości władzy państwowej

– czuwanie nad przestrzeganiem konstytucji

– stanie na straży suwerenności i bezpieczeństwa Rzeczypospolitej oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium

II. Wybór i kadencja prezydenta

1. Wybory prezydenckie

a. rezydent jest wybierany w wyborach powszechnych, tajnych, równych i bezpośrednich

b. wybory zarządza marszałek sejmu

c. czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelom polskim po ukończeniu 18 lat

d. bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom polskim po ukończeniu 35 lat – kandydata zgłasza co najmniej 100 tys. obywateli

e. za wybranego na prezydenta uważa się kandydata, który uzyskał bezwzględną większość ważnie oddanych głosów

2. Kadencja

a. kadencja rozpoczyna się w dniu złożenia przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym i trwa 5 lat

b. każdy obywatel może pełnić funkcję prezydenta dwie kadencje – prawo do jednej reelekcji

c. skrócenie kadencji – kadencja może ulec skróceniu w konstytucyjnie przewidzianych sytuacjach:

– w razie śmierci prezydenta

– w razie zrzeczenia się przez prezydenta swego urzędu

– w sytuacji złożenia prezydenta z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu

– w wyniku uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia

d. w razie skrócenia kadencji prezydenta jego obowiązki przejmuje marszałek sejmu (a gdy ten nie może – marszałek senatu), który niezwłocznie zarządza nowe wybory

e. zawieszenie prezydenta – następuje w wyniku przyjęcia przez Zgromadzenie Narodowe uchwały o postawieniu go w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu

3. Odpowiedzialność prezydenta

a. prezydent ponosi odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu za naruszenie konstytucji, ustaw lub popełnienie przestępstwa na mocy uchwały Zgromadzenia Narodowego przyjętego większością 2/3 głosów.

b. prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem

III. Kompetencje prezydenta

1. Rodzaje kompetencji prezydenta

a. uprawnienia zwykłe

– są wykonywane wspólnie z rządem

– dla ich ważności wymagana jest kontrasygnata, czyli podpis premiera

b. prerogatywy

– uprawnienia wykonywane samodzielnie

– nie wymagają kontrasygnaty

2. Tradycyjne uprawnienia prezydenta

a. nadawanie obywatelstwa polskiego

b. nadawanie orderów i odznaczeń

c. prawo łaski

d. nadawanie tytułów profesorskich

3. Uprawnienia wobec parlamentu

a. udział w toku legislacyjnym

– posiada inicjatywę ustawodawczą

– posiada prawo weta ustawodawczego

– ma prawo kierowania ustaw do Trybunału Konstytucyjnego

– podpisywanie ustaw i ich ogłaszanie

b. zarządzanie wyborów do sejmu i senatu

c. zwoływanie pierwszych posiedzeń izb parlamentu

d. zarządzanie referendum ogólnokrajowego (wykonuje za zgodą senatu)

e. skracanie kadencji Sejmu

– w przypadku, gdy sejm po trzech próbach nie zdoła utworzyć rządu

– w przypadku, gdy parlament nie uchwali budżetu (fakultatywnie)

f. występowanie z orędziem do sejmu, senatu i Zgromadzenia Narodowego

4. Uprawnienia wobec rządu

a. desygnuje premiera, a na jego wniosek ministrów

b. zwoływanie Rady Gabinetowej – rada ministrów obradująca pod przewodnictwem prezydenta

c. dokonywanie zmian w radzie ministrów (na wniosek premiera)

d. kierowanie do sejmu wniosków o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej premiera i ministrów

5. Uprawnienia względem władzy sądowniczej

a. powoływanie sędziów – na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa

b. powoływanie

– prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego

– prezesa Sądu Najwyższego

– prezesa Trybunału Konstytucyjnego

– powoływanie jednego członka Krajowej  Rady Sądownictwa

c. uprawnienie do stosowania prawa łaski

6. Uprawnienia w zakresie spraw zagranicznych

a. reprezentowanie państwa w stosunkach zagranicznych

b. ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych

c. mianowanie i odwoływanie przedstawicieli Polski w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych

d. przyjmowanie listów uwierzytelniających oraz odwołujących przedstawicieli innych państw w Polsce

7. Kompetencje w zakresie zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi i obronnością

a. jako najwyższy zwierzchnik sił zbrojnych w czasie pokoju sprawuje władzę za pośrednictwem ministra obrony

b. w sytuacji zagrożenia zarządza częściową lub powszechną mobilizację

c. wydaje decyzję o użyciu sił zbrojnych dla obrony kraju