2. 04. Panowanie ostatnich Jagiellonów

I. Jagiellonowie wobec wzrostu zagrożenia moskiewskiego

1. Podboje Wielkiego Księstwa Moskiewskiego za panowania Iwana III Srogiego

a. zajęcie Wiaźm i terenów nad Oką

b. zajęcie ziemi czernihowskiej, siewierskiej i części smoleńskiej – 1503 r.

2. wznowienie działań wojennych w 1507 r.

a. zdobycie przez wojska moskiewskie Smoleńska – 1514 r.

b. zwycięska dla wojsk polskich bitwa pod Orszą – 1514 r.

II. Węgry i Czechy w polityce Jagiellonów

1. Zjazd w Wiedniu – 1515 r .

a. w zjeździe uczestniczyli:

–  Zygmunt I Stary  – król Polski

– Maksymilian I Habsburg – cesarz

– Władysław Jagiellończyk – król Czech i Węgier

b. zobowiązania Maksymiliana I:

– poparł plany zorganizowania antytureckiej krucjaty

– zobowiązał się zaprzestać popierania Moskwy przeciwko Polsce

– zobowiązał się zaprzestać popierania Zakonu Krzyżackiego przeciwko Polsce

c. zobowiązania Jagiellonów:

– oddanie Habsburgom tronów Czech i Węgier w przypadku wymarcia panującej tam linii męskiej Jagiellonów

– małżeństwa: Ludwika z wnuczką Maksymiliana I oraz siostry Ludwika z wnukiem Maksymiliana Ferdynandem

2. objęcie tronów Węgier i Czech po śmierci Władysława Jagiellończyka przez Ludwika II Jagiellończyka

3. bitwa pod Mohaczem – 1526 r.

a. zwycięstwo wojsk tureckich Sulejmana II Wspaniałego

b. śmierć Ludwika II

c. objęcie tronu czeskiego przez Ferdynanda

d. wybuch wojny domowej na Węgrzech (Jan Zapolya)

III. Mołdawia w polityce polskiej

1. Rywalizacja o Mołdawię miedzy Polską, Węgrami i Turcją

2. Dążenie do niezależności hospodara mołdawskiego Stefana Wielkiego

3. Wyprawa na Mołdawię Jana I Olbrachta  – 1497 r.

a. klęska wojsk polskich

b. sojusz polsko-mołdawski przeciwko Turcji

c. wznowienie konfliktu polsko-mołdawskiego o Pokucie

– za jęcie przez hospodara Pokucia

– zwycięstwo wojsk polskich pod Obertynem (hetman Jan Tarnowski) – 1531 r.

– odzyskanie przez Polskę Pokucia

IV. Hołd pruski – 1525 r.

1. Ostatnia wojna  z zakonem krzyżackim (1519-1521)

a. zawiązanie koalicji antypolskiej przez Albrechta Hohenzollerna

– udział w koalicji zakonu, Moskwy, Brandenburgii i cesarstwa

– wypowiedzenie wojny zakonowi przez Polskę – 1519 r.

b. działania wojenne

– oblężenie przez wojska polskie Kwidzynia i Pasłęka

– blokada krzyżackich przez polską flotę kaperską

2. Wzrost wpływów luteranizmu w państwie zakonnym

3. Traktat krakowski – 1525 r.

a. sekularyzacja zakonu krzyżackiego

b. ustanowienie Księstwa Pruskiego (Prus Książęcych) – władzę obejmuje Albrecht Hohenzollern jako dziedziczny książę

4. Hołd pruski Albrechta Hohenzollerna – 1525 r.

a. Księstwo Pruskie lennem Polski

b. prawa i obowiązki Albrechta Hohenzollerna i jego następców

– prawo do zasiadania w polskim senacie

– obowiązek pomocy królowi Polski

– król Polski ma prawo rozstrzygania sporów między księciem a jego poddanymi

V. Walka o dominium Maris Baltici (o dominację nad Bałtykiem)

1. Sytuacja w basenie Morza Bałtyckiego

a. upadek znaczenia zakonu kawalerów mieczowych w Inflantach

b. wzrost potęgi Danii i Szwecji

c. rywalizacja Polski, Litwy, Szwecji, Danii i Rosji o wpływy w Inflantach

d. dążenia ekspansjonistyczne Moskwy, zmierzające do wywalczenia dostępu do portów bałtyckich

–  wymuszenie na wielkim mistrzu przywilejów handlowych

–  zajęcie przez wojska Iwana IV Groźnego Dorpatu i Narwy – 1558 r.

–  rozwój tzw. „żeglugi narewskiej”

e. przymierze polsko-litewskie przeciwko Moskwie – 1557 r.

2. I wojna północna (1563-1570)

a. sekularyzacja zakonu kawalerów mieczowych w Inflantach

– złożenie przez  Gottharda Kettlera hołdu lennego Zygmuntowi II Augustowi  – 1561 r.

– wprowadzenie w całym kraju luteranizmu

–  objęcie przez Kettlera Kurlandii i Semigalii w dziedziczne lenno

b. wojna sprzymierzonych: Polski, Litwy i Danii z Moskwą i Szwecją

c. zmiana przymierzy

– wstąpienie na tron Szwecji Jana III Wazy żonatego z siostrą Zygmunta II Augusta Katarzyną Jagiellonką

– sojusz polsko- szwedzki przeciwko Danii i Rosji

b. działania polskiej floty kaperskiej

– utworzenie Komisji Morskiej

– konflikt Zygmunta II Augusta z gdańszczanami

– wydanie tzw. Statutów Karnkowskiego – zawierała zasady sprawowania przez króla zwierzchnictwa nad żeglugą i Gdańskiem

– zniszczenie polskiej floty przez Danię

c. zakończenie I wojny północnej – 1570 r.

– pokój w Szczecinie między Danią i Szwecją

– rozejm polsko-moskiewski

– Polska zatrzymała Inflanty, a Moskwa Narwę i Dorpat

– Szwecja otrzymała Estonię

VI. Przyłączenie Mazowsza do Korony

1. Południowa część Mazwowsza została przyłączona do Korony przez  Kazimierza IV Jagiellończyka (1462-1476)

2. Płock został włączenie do Korony przez Jana I Olbrachta  po bezpotomnej śmierci Janusza II

3. Przyłączenie pozostałej części Mazowsza po śmierci ostatnich książąt (1524-1525)